Artykuł jest fragmentem książki „Nierówności po polsku.” autorstwa Pawła Bukowskiego i został opublikowany w Almanachu Concilium Civitas 2025/26.
Obowiązek gmin w zakresie opieki nad małymi dziećmi
W przypadku opieki przedszkolnej każda gmina w Polsce ma obowiązek zapewnić dzieciom w wieku od trzech do sześciu lat miejsce w placówce. Proponujemy rozszerzenie tego obowiązku także na dzieci od pierwszego do trzeciego roku życia. Jak wskazywaliśmy we fragmencie poświęconym edukacji, obecnie z opieki żłobkowej korzystają w znacznie większym stopniu rodziny o wysokich dochodach niż te mniej zamożne. Okazuje się ona dobrem rzadkim (zwłaszcza w mniejszych miejscowościach) i w większości świadczonym przez placówki prywatne, poza finansowym zasięgiem sporej części rodzin.
Żłobki jako narzędzie zmniejszania nierówności
Tymczasem badania wskazują, że uczęszczanie do żłobka sprzyja szczególnie rozwojowi dzieci z rodzin gorzej sytuowanych, tym samym upowszechnienie takiego dostępu jest dobrą metodą zmniejszania nierówności szans. Warunkiem jest oczywiście dobra jakość tej opieki, która wymaga profesjonalnego przygotowania kadry i obiektów, a tym samym odpowiedniego finansowania. Postulujemy więc znaczące zwiększenie nakładów finansowych państwa na tę część edukacji. Uważamy, że realizowany obecnie w tym zakresie program „Maluch plus” to zdecydowanie za mało.
Finansowanie opieki żłobkowej – inwestycja w przyszłość
Rzecz jasna, takie rozwiązanie trzeba jakoś sfinansować, a zatem najpierw należy ściągnąć pieniądze z gospodarki i przekazać je akurat na ten cel. Czy warto?
Kapitał ludzki jako motor rozwoju gospodarczego
W rozdziale pierwszym wykazaliśmy, że we współczesnych państwach najważniejszym czynnikiem wzrostu gospodarki jest jakość kapitału ludzkiego. To właśnie od dystrybucji wiedzy i umiejętności wśród obywateli zależy przyszła jakość życia w naszym kraju. W tej sytuacji wydatek, jaki zbuduje bazę do rozwoju dzieci, jest inwestycją, która w przyszłości przyniesie zwrot. A jak wysoki? Coraz więcej badań wskazuje, że stopa zwrotu z inwestycji państwa we wczesną edukację dzieci jest wyjątkowo wysoka – często przekracza 10% rocznie. Pieniądze wydane na edukację dzieci mogą dać nam w przyszłości więcej korzyści niż na przykład budowa nowej drogi ekspresowej.
Powrót matek do pracy i wzrost aktywności kobiet
Mogą być one nawet większe, jeśli weźmiemy pod uwagę to, że upowszechnienie opieki żłobkowej umożliwi matkom powrót do pracy zawodowej. Jest to kluczowe nie tylko dla ich pozycji ekonomicznej – a ta, jak pokazywaliśmy, nie jest najlepsza – lecz także dla produktywności oraz innowacyjności gospodarki. Zwiększenie aktywności ekonomicznej kobiet może być jedną z najłatwiejszych metod na przyspieszenie rozwoju Polski.
Inwestycje długoterminowe w edukację jako fundament przyszłości
A zatem tak – w długim okresie warto. Ten „długi okres” jest ważny, bo w tradycyjnym rozumieniu inwestycje długoterminowe państwa kojarzą nam się przede wszystkim z wydatkami na tak zwaną twardą infrastrukturę. Tymczasem państwo może osiągać wysoką stopę zwrotu z wydatków między innymi na edukację czy nawet socjalnych – jeśli tylko będą one bezpośrednio lub pośrednio prowadziły do wzrostu łącznego poziomu wiedzy i umiejętności w gospodarce.
Powyższy wpis powstał na podstawie publikacji dr. Pawła Bukowskiego w Almanachu Concilium Civitas 2025/26. Zapraszamy do przeczytania całości treści.
Teksty takie jak ten powstają dzięki wsparciu naszych patronów. Jeśli nasza misja jest Ci bliska, możesz zostać jednym z nich lub zachęcić do tego znajomych.
