Stanowisko 5/2022 : Stanowisko grupy Dobrobyt na Pokolenia w sprawie sankcji nakładanych na Federację Rosyjską.

przez Łukasz Rachel

Stanowisko 5/2022 : Stanowisko grupy Dobrobyt na Pokolenia w sprawie sankcji nakładanych na Federację Rosyjską.

Dr Łukasz Rachel – University College London

24 lutego 2022 roku Rosja rozpoczęła brutalną inwazję na Ukrainę. Od tego czasu kraje z całego świata zaczęły wywierać nacisk ekonomiczny na agresora poprzez nakładanie sankcji. W koalicji stosującej sankcje jest ponad 30 państw, które łącznie wytwarzają ponad połowę światowego PKB. Wśród krajów tych znajduje się cała grupa G7, Unia Europejska, Korea Południowa, Singapur czy Australia.

W przestrzeni publicznej toczy się dyskusja na temat skuteczności i potrzeby prowadzenia takiej polityki. Jako grupa Dobrobyt na Pokolenia opowiadamy się za podtrzymaniem i nakładaniem dalszych sankcji na Federację Rosyjską.

Cele strategiczne sankcji

Główną ideą przyświecającą sankcjom jest przyśpieszenie końca inwazji poprzez ograniczenie zdolności agresora do finansowania i prowadzenia wojny. Celem jest sprawienie, by korzyści wynikające z jej dalszego prowadzenia były nieopłacalne w stosunku do zawarcia pokoju. Wywierając presję, sankcje zapobiegają również wywoływaniu przyszłych wojen (przez Rosję i przez inne kraje) oraz wpływają na proces ekonomicznego uniezależniania się demokratycznych państw od Federacji Rosyjskiej, zwłaszcza na polu energetycznym.

Nie mamy złudzeń, że sankcje mogą działać od razu. Same w sobie nie są też wystarczającym instrumentem: pomoc militarna i ekonomiczna dla Ukrainy są absolutnie konieczne, jeśli Ukraina wyszła z tej wojny zwycięsko.  Nie mamy równocześnie wątpliwości, że odpowiednio zaprojektowane sankcje ekonomiczne są kluczowym elementem arsenału zachodu przeciwko agresywnej Rosji.

Uważamy, że aby osiągnąć maksymalną możliwą skuteczność, sankcje muszą skupiać się na czułych punktach rosyjskiej gospodarki, czyli przede wszystkim powinny wykorzystywać:

  • zależność rosyjskiej gospodarki od przychodów z gazu i ropy;
  • zależność gospodarki rosyjskiej od zachodniego systemu finansowego;
  • zależność rosyjskiego sektora wojskowego i gospodarki w ogóle od zachodnich technologii i know-how;
  • dostęp elit do zachodnich towarów i udogodnień;
  • poleganie rosyjskiego reżimu na lojalnych oligarchach, propagandystach, politykach i urzędnikach państwowych.

Sankcje wprowadzone do tej pory uderzają w sporo wyżej wymienionych czułych punktów, lecz jednocześnie nie zadają tych najbardziej niebezpiecznych, potencjalnie nokautujących ciosów.

Najbliższy cel: ukrócić wpływy ze sprzedaży ropy naftowej

Rosja wykorzystuje paliwa kopalne jako swoistą broń i próbuje szantażować nią kraje europejskie. W tym celu manipuluje cenami na europejskim rynku. W ten sposób udało się jej utrzymać rekordowe przychody przed wojną i przez jej pierwsze miesiące.

Konieczne są więc dalsze sankcje w tym zakresie. Muszą one ograniczyć możliwości szantażu ze strony Federacji Rosyjskiej w długim terminie oraz jak najszybciej istotnie zredukować możliwości finansowania wojny.

Możliwie najistotniejszym elementem sankcji który należy wprowadzić to sfinalizowanie projektu wprowadzenia cen maksymalnych na sprzedaż ropy z Federacji Rosyjskiej.  

Oficjalnie 5 grudnia 2022 wprowadzone zostanie europejskie embargo na import rosyjskiej ropy drogą morską. Co istotne, wraz z tym embargiem europejskie firmy obsługujące handel ropą, w tym firmy transportowe i ubezpieczeniowe, będą podlegały zakazowi uczestnictwa w handlu ropą pochodzącą z Rosji. Firmy te obsługują obecnie bardzo znaczną część rosyjskiego eksportu.

Obawiamy się, że takie rozwiązanie może znacząco ograniczyć podaż na globalnym rynku i doprowadzić do gwałtownego wzrostu cen ropy, w sytuacji, gdzie świat już boryka się z wysoką inflacją i spowolnieniem gospodarczym. To z kolei może znacząco osłabić polityczne wsparcie dla Ukrainy. Co gorsza, możliwe jest, że mimo niższych wolumenów sprzedawanej ropy, wzrost cen ropy na światowych rynkach oznaczałby umocnienie się wpływów ze sprzedaży energii jakie płyną na Kreml – efekt więc może (choć nie musi) być dokładnie odwrotny od zamierzonego.

W tych okolicznościach wspieramy wysiłki państw koalicji i szczególnie grupy G7 zmierzające do wprowadzenia reguły mówiącej o tym, że firmy usługowe z krajów koalicji mogą obsługiwać handel rosyjską ropą, ale tylko wtedy, jeśli cena sprzedaży za baryłkę będzie poniżej ustalonego poziomu (tzw. „price cap”). Uważamy, że poziom ten powinien znaleźć się w okolicach $30-35 za baryłkę. Rosyjska ropa już teraz przeceniona jest przez rynek o około $20-$30 dolarów w stosunku do cen światowych; nie ma więc sensu ustalać ceny na poziomie wyższym niż $60 za baryłkę, bo już teraz Rosja mniej więcej tyle otrzymuje. Przy poziomie $30-35 za baryłkę Rosja w dalszym ciągu zyskiwałaby na wydobyciu: koszty wydobycia rosyjskiej ropy szacuje się na około $10-20. Nie ma pewności jak Rosja zachowałaby się przy takim limicie, i zachód musi się liczyć z tym, że Rosja sama zmniejszy eksport (choć jest to bardzo kosztowne). Tak czy inaczej, środki dostępne do prowadzenia wojny zostaną znacznie ograniczone. Więcej o limicie cen w najnowszym artykule Grupy Stanfordzkiej, zreferowanym poniżej [10].

Inne typy sankcji

Obecne sankcje importowe skutecznie paraliżują niektóre gałęzie rosyjskiego przemysłu zbrojeniowego i cywilnego. Odpływ technologii oraz know-how ma i będzie miał negatywny wpływ na długoterminowy wzrost gospodarczy. Szczególnie jaskrawe załamania zaobserwowaliśmy w sektorze transportu lotniczego oraz produkcji samochodów osobowych. Zauważalnie osłabła również sprzedaż detaliczna.

Analiza rosyjskiego przemysłu zbrojeniowego pokazuje, że nawet 450 unikalnych mikroelektronicznych podzespołów pochodzi od firm mających swoje siedziby w Stanach Zjednoczonych, Europie, oraz zachodniej Azji. Odcięcie od dostępu do tych produktów zatrzymuje możliwości produkcji oraz serwisu olbrzymiej liczby nowoczesnych i zawansowanych technologii wojskowych.

Uważamy, że obecnie wyjątkowo istotne jest ograniczenie importu zawansowanych technologicznie produktów, komponentów i usług z branży Cybernetycznej oraz IT (artykuł [7]).

Silny rubel a sankcje

Sankcje mają również duży wpływ na kształtowanie się wartości rubla. Zaraz po rozpoczęciu wojny kraje zachodu nałożyły na Rosję bezprecedensowe sankcje finansowe, i w rezultacie rubel znacznie się osłabił. Jednakże potem, za sprawą rozliczeń surowcowych w walucie krajowej oraz dzięki twardej represji finansowej nałożonej przez Kreml na rosyjskie instytucje i społeczeństwo doszło do jego aprecjacji. Wyżej wspomniane sankcje na import – dewastujące niektóre gałęzie rosyjskiej gospodarki  – jeszcze bardziej wzmocniły rubla poprzez obniżenie popytu na waluty obce (nagle importerzy nie mają potrzeby płacić swoim dostawcom w euro czy w dolarach, bo dostaw nie ma).

Ważne jest zrozumienie tego, że silna pozycja rubla nie oznacza, że sankcje nie działają. Silny rubel odzwierciedla po prostu dotychczasowe rodzaje sankcji. Dlatego argumentacja na temat wartości rubla nie powinna powstrzymywać nas przed nakładaniem dalszych sankcji.

Polityka ochronna

Uważamy również, że podstawą odpowiedzialnej polityki sankcyjnej jest możliwe łagodzenie ich skutków na zachód od (i bardziej ogólnie, poza) Rosji. Dlatego równolegle do wprowadzania sankcji należy projektować rozwiązania wspierające dla krajowych gospodarstw domowych i przedsiębiorstw, które mogą ponoszą negatywne konsekwencje ich działania. Pożądane są też działania w kierunku pozyskiwania nowych niezależnych źródeł energii, które są kluczowe do zapewnienia bezpieczeństwa i stabilności państw zachodu zarówno w krótkim jak i w dłuższym okresie.  

***

Dr Łukasz Rachel jest członkiem tak zwanej Grupy Stanfordzkiej (International
Working Group on Russian Sanctions
). Jest to grupa niezależnych, międzynarodowych ekspertów, która powstała aby zarekomendować nowe środki wojny gospodarczej, które wywrą presję na prezydenta Rosji Władimira Putina, aby jak najszybciej zakończył inwazję i przywrócił integralność terytorialną Ukrainy w granicach uznanych przez społeczność międzynarodową. Grupa ma na celu zapewnienie wiedzy i doświadczenia rządom i firmom na całym świecie, pomagając w formułowaniu propozycji sankcji.

Dotychczas Grupa opublikowała 10 artykułów, włącznie z najnowszym (opublikowanym w poniedziałek 28 listopada 2022) na temat limitu cen na ropę naftową. Wszystkie artykuły znajdują się na stronie grupy:

https://fsi.stanford.edu/working-group-sanctions

[1] International Working Group on Russian Sanctions, Action Plan on Strengthening Sanctions against the Russian Federation, [19.04.2022]

[2] International Working Group on Russian Sanctions, Energy Sanctions Roadmap: Recommendations for Sanctions against the Russian Federation, [9.05.2022]

[3] International Working Group on Russian Sanctions, Individual Sanctions Roadmap: Recommendations for Sanctions against the Russian Federation [14.06.2022]

[4] International Working Group on Russian Sanctions, Action Plan on Strengthening Sanctions against the Russian Federation [22.06.2022]

[5] International Working Group on Russian Sanctions, The Case for Designating the Russian Federation as a State Sponsor of Terrorism, [28.09.2022]

[6] International Working Group on Russian Sanctions, Why and How to Confiscate Russia’s Sovereign Assets to Help Rebuild Ukraine [11.10.2022]

[7] International Working Group on Russian Sanctions, IT & Supporting Technologies: Recommendations for Sanctions against the Russian Federation [2.11.2022]

[8] International Working Group on Russian Sanctions, Rosatom and Civilian Nuclear Power: Recommendations for Sanctions against the Russian Federation [14.11.2022]

[9] International Working Group on Russian Sanctions, Measures to Increase The Effectiveness of Sanctions [22.11.2022]

[10] International Working Group on Russian Sanctions, Implementation of the Oil Price Cap [22.11.2022]

Teksty takie jak ten powstają dzięki wsparciu naszych patronów. Jeśli nasza misja jest Ci bliska, możesz zostać jednym z nich lub zachęcić do tego znajomych.

Podobne opinie i ekspertyzy

Strona wykorzystuje pliki cookies w celu prawidłowego jej działania oraz korzystania z narzędzi analitycznych, reklamowych i społecznościowych. Akceptuję Polityka prywatności